![]()
İmdat TÜRKAY
iturkay@gelirler.gov.tr
2024 Yılında Elde Edilen Kazanç ve İratlardan Yıllık Beyanname Verilmesi Gerekenler
13/04/2025 İmdat TÜRKAY/Gelir İdaresi Grup Başkanı
1. Giriş 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa göre gelir, bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır. Gelir Vergisi Kanununda gelirin tanımı vergi hukukunda yer alan “kaynak teorisine” göre yapılmış ve gelir unsurları yedi başlık altında tek tek belirtilmiştir. Gelir Vergisi Kanununun 2. maddesine göre gelirin konusuna giren kazanç ve iratlar şöyledir; 1. Ticarî kazançlar, 2. Ziraî kazançlar, 3. Ücretler, 4. Serbest meslek kazançları, 5. Gayrimenkul sermaye iratları, 6. Menkul sermaye iratları, 7. Diğer kazanç ve iratlar.
2024 takvim yılında elde edilen yedi gelir unsuruna ilişkin kazanç ve iratlar için Mart/2025 ayında yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir. 2. Tam ve Dar Mükellefiyet Esasları Gelir Vergisi Kanununa göre, gelir vergisine tabi gelir unsurları; ticarî kazanç, ziraî kazanç, ücret, serbest meslek kazancı, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve iratlardan oluşmaktadır. Gelir vergisine tabi gelir elde eden gerçek kişi tam/dar mükellefler, aksine bir düzenleme olmadığı sürece Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi vermek zorundadırlar. Gelir Vergisi Kanununda yedi gelir unsurunun toplanması ve yıllık beyanname ile beyan edilmesi ilkesi benimsenmiş olup, bu genel ilkenin aksine gelir unsuruna ilişkin olarak bazı kazanç ve iratlar ise gelirin toplanması ve beyanı ilkesinin dışında tutulmuştur. Gelir Vergisi Kanununda yıllık beyanname vermek suretiyle vergilendirme ilkesi esas olarak tam mükellefiyet ve dar mükellefiyet esasına göre belirlenmiştir. Genel olarak tevkif suretiyle vergilendirilmiş bazı kazanç ve iratların belli şartlar ve sınırlamalarla beyan dışı tutulmasıyla vergilendirmede kolaylık sağlanmıştır. Özellikle dar mükellefiyette tevkifata tabi birçok kazanç ve iratlar yıllık beyan ilkesinin dışında tutulmuştur. Tam mükellef olan bir kişi hem Türkiye’den hem de varsa Türkiye dışından elde ettiği gelirlerden dolayı Türkiye’de vergiye tabi olmaktadır. Gelir Vergisi Kanunu açısından ikametgâhı Türkiye’de olanlar tam mükellef sayılmaktadır. Bir takvim yılı içinde Türkiye’de devamlı olarak 6 aydan fazla oturanlar ise Türkiye’de yerleşmiş sayılırlar. Türkiye’den geçici olarak yapılan ayrılmalar devamlılık şartını ortadan kaldırmaz. Bir kişinin Türkiye’de ikametgahı olmasa bile Türkiye’de birinin yanında kaldığı sürenin bir takvim yılı içinde 6 aylık süreyi (183 gün) aşması, tam mükellef kabul edilmek için yeterli görülmektedir. Türkiye’ de yerleşmiş olmayan gerçek kişiler (dar mükellefler) ise, yalnızca Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilirler. Buna göre, Türkiye’de bir ikametgahı bulunmayanlar ile Türkiye’de 6 aydan daha kısa süre bulunanlar dar mükellef olarak vergilendirilir. Diğer taraftan, çalışma veya oturma izni alarak yurtdışında yaşayan Türk vatandaşları da dar mükellef kapsamında değerlendirilmektedir. Kamu kurumlarına veya merkezi Türkiye’de bulunan özel teşebbüslere bağlı olarak işleri sebebiyle yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları hariç olmak üzere, çalışma veya oturma izni alarak altı aydan daha fazla bir süredir yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratları bakımından dar mükellefiyet esasında vergilendirilmektedir. 3. Gelirin Toplanması ve Beyanı ile Toplama Yapılmayan Haller Gelirin toplanması ve beyanı ile toplama yapılmayan haller Gelir Vergisi Kanununun 85 ve 86. maddesinde düzenlenmiştir. Düzenlemeye göre mükellefler, yedi gelir unsurundan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratları için bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça yıllık beyanname verirler. Bu Kanuna göre beyanı gereken gelirlerin yıllık beyannamede toplanması zorunludur. Tacirlerle çiftçiler ve serbest meslek erbabı ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile, yıllık beyanname verirler. Bu hüküm şirketlerin faaliyet ve tasfiye dönemlerine şamil olmak üzere kollektif şirket ortakları ile komanditeler hakkında da uygulanır. Yabancı memleketlerde elde edilen kazanç ve iratlar, mükellefin bunları Türkiye'de hesaplarına intikal ettirdiği yılda; Türkiye'de hesaplara intikal ettirilmemesinin mükellefin iradesi dışındaki sebeplerden ileri geldiği tevsik olunan hallerde, mükellefin bunlara tasarruf edebildiği yılda elde edilmiş sayılmaktadır. Buna göre, mükelleflerin yedi gelir unsurundan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratları için Gelir Vergisi Kanununda aksine hüküm olmadıkça yıllık beyanname verecekleri belirtilmiş; ayrıca yabancı memleketlerde elde edilen kazanç ve iratların, mükellefin, bunları Türkiye'de hesaplarına intikal ettirdiği yılda, Türkiye'de hesaplara intikal ettirilmemesinin mükellefin iradesi dışındaki sebeplerden ileri geldiği tevsik olunan hallerde, mükellefin bunları tasarruf edebildiği yılda elde edilmiş sayılacağı hüküm altına alınmıştır. 2024 yılında elde edilen aşağıdaki gelirler için (istisna hadleri içinde kalan kısımları hariç) yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir. Ticari ve gerçek usulde tespit edilen zirai kazançlar ile serbest meslek kazançları ile ilgili olarak bu faaliyetlerden zarar edilmiş olsa dahi yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir. Öte yandan, Gelir Vergisi Kanununun “Toplama Yapılmayan Haller” başlıklı 86. Maddesinde yer alan düzenleme ile tam ve dar mükellefiyette yıllık beyanname verilmeyecek ve diğer gelirler için beyanname verilse de beyannameye dahil edilmeyecek gelirler tek tek sayılmıştır. Bu nedenle, hangi gelirler için yıllık beyanname verilip verilmeyeceğinin tespitinde ilk bakılacak madde GVK’nın 86. maddesidir. Gelir Vergisi Kanununun “Toplama Yapılmayan Haller” başlıklı 86. Maddesinde yer alan hükümlere göre; “Aşağıda belirtilen gelirler için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dâhil edilmez. 1.Tam mükellefiyette; a) Gerçek usulde vergilendirilmeyen ziraî kazançlar, bu Kanunun 75 inci maddesinin (15) ve (16) numaralı bentlerinde yazılı menkul sermaye iratları, kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı, b) Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş 103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşmayan ücretler (birden fazla işverenden ücret almakla beraber, birinciden sonraki işverenden aldıkları ücretlerinin toplamı, 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı ve birinci işverenden alınan dâhil ücret gelirleri toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşmayan mükelleflerin, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri dâhil), c) Vergiye tabi gelir toplamının [(a) ve (b) bentlerinde belirtilenler hariç] 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmaması koşuluyla, Türkiye'de tevkifata tabi tutulmuş olan; birden fazla işverenden elde edilen ücretler, menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratları, d) Bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı 13.000 TL’yi (2025 yılı için 18.000 TL) aşmayan, tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratları. 2. Dar mükellefiyette, tamamı Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan; ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar." Görüldüğü üzere tam mükellefiyette; gerçek usulde vergilendirilen ticari, zirai ve serbest meslek kazançları tutarı ne olursa olsun (zarar edilmiş olsa dahi) yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Tasfiye halinde bulunanlar da dahil olmak üzere kollektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortaklarının kazançları için de tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilecektir. Dar mükellefiyette ise; dar mükellef gerçek kişiler ticari kazançları ve gerçek usulde tespit edilen zirai kazançları ile tevkif yoluyla vergilendirilmemiş serbest meslek kazançları için yıllık beyanname vermek zorundadır. Tevkif yoluyla vergilendirilmiş ücret, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı ile serbest meslek kazançları için yıllık beyanname verilmeyecektir. GVK’nin 86. maddesinde yer alan hükümlere göre, belirtilen gelirler için yıllık beyanname verilmeyecek ve diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde de bu gelirlerin yıllık beyannameye dâhil edilmeyecektir. 2024 yılında elde edilen kazanç ve iratların Mart/2025’de beyanında dikkate alınan istisna tutarı, indirim tutarı, beyanname verme sınırı ve uygulanacak vergi tarifesi gibi maktu had ve tutarlar 324 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile belirlenmiştir. Öte yandan, 2025 yılında geçerli ola maktu had ve tutarlar ise Resmi Gazete’ de yayımlanan 329 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile belirlenmiştir. GVK’nın 86. maddesinde yer alan yıllık beyanname ile beyan edilecek kazanç ve iratları belirttikten sonra şimdi yıllık beyannameye dahil edilmeyecek gelirlere toplu olarak bir bakacak olursak, tam mükellef gerçek kişiler tarafından 2024 yılında elde edilen aşağıdaki gelirler için yıllık beyanname verilmeyecektir.
4. 2024 Takvim Yılında Elde Edilen Kazanç Ve İratlardan Yıllık Beyanname Verilmesi Gerekenler Tam mükellef kişiler tarafından 2024 takvim yılında elde edilen aşağıda yer alan kazanç ve iratlar için Mart/2025 ayında yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir.
5. Yıllık Beyannameden Yapılacak İndirimler
Mükellefler tarafından her yıl mart ayında verilen yıllık gelir vergisi beyannamesinde GVK’nın “Diğer indirimler” başlıklı 89. maddesi ve geçici 82. maddesi ile 5746 sayılı Kanunun 3 ve 3/A maddesinde ve diğer bazı özel kanunlarda yer alan indirim konusu yapılabilecek hususların toplu olarak kısa adları şöyledir; ü Hayat/şahıs sigorta primleri (89/1), ü Eğitim ve sağlık harcamaları (89/2), ü Engellilik indirimi (89/3), ü Bağış ve yardımlar (89/4), ü Eğitim ve sağlık tesisleri ile dini tesislere ilişkin bağış ve yardımlar (89/5), ü Gıda bankacılığı kapsamındaki bağış ve yardımlar (89/6), ü Kültür ve turizm amaçlı bağış ve yardımlar (89/7), ü Sponsorluk harcamaları (89/8), ü Cumhurbaşkanınca başlatılan yardım kampanyalarına yapılan ayni ve nakdi bağışlar (89/10), ü İktisadi işletmeler hariç, Türkiye Kızılay Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımlar (89/11), ü Girişim sermayesi fonu olarak ayrılan tutarların indirimi (89/12), ü Yurt dışında mukim kişi ve/veya kurumlara Türkiye’de verilen ve münhasıran yurt dışında yararlanılan hizmetlerden sağlanan kazancın %80’ni (89/13), ü Korumalı işyeri indirimi (89/14), ü Elektronik ticaret gümrük beyannamesiyle mal ihracatı kapsamında elde edilen kazançlarda %50 indirim (89/16), ü Bireysel katılım yatırımcısı indirimi (GVK geçici 82. maddesi), ü 5746 sayılı Kanun kapsamındaki Ar-Ge ve tasarım indirimi (5746 sayılı Kanunun 3 ve 3/A maddesi), ü Bazı kanunlara göre tamamı indirilecek bağış ve yardımlar (Özel kanunlar).
6. Gelir Unsurlarının Beyanı Konusunda Rehber/Broşürler ve İnfografiklerden Yararlanılması Gelir Vergisi Kanununda yer alan yedi gelir unsuru hakkında Gelir İdaresinin internet sayfasında yer alan rehber ve broşürlerden gelir sahiplerinin yararlanması ve yıllık beyanname verip vermeyecekleri konusunda detaylı bilgi alması mümkün bulunmaktadır. Ticari, zirai ve mesleki faaliyetinden dolayı gerçek usulde vergilendirilen gelir vergisi mükellefleri yıllık gelir vergisi beyannamelerini elektronik ortamda göndereceklerdir. Geliri sadece ücret geliri, kira geliri, menkul sermaye iradı veya diğer kazanç ve iratların biri veya birkaçından oluşan mükellefler yıllık gelir vergisi beyannamelerini kendileri için önceden hazırlanmış olan Dijital Vergi Dairesi/Hazır Beyan Sistemi üzerinden vergi dairesine gitmeden kolay, hızlı ve güvenli şekilde verebilirler.
Gelir İdaresi Başkanlığınca, mükelleflerin, yıllık gelir vergisi beyannamesini verirken yararlanmaları amacıyla her bir gelir unsuru için aşağıda yer alan Rehber ve Broşürler Başkanlığın internet sayfasında her yıl yayımlanmaktadır.
Bu kapsamda her beyan döneminde yayımlanan rehber ve broşürler şöyledir (www.gib.gov.tr/Rehber ve Broşürler);
Gelir İdaresi tarafından son yıllarda yapılan bilgilendirici içeriklerden biri de kuşkusuz sitede yayınlanan infografikler olmuştur (https://www.gib.gov.tr/infografikler). Vergisel konuları özet halinde ve güzel bir tasarımla anlatan bu içerikler okuyucu sıkmadan temel bilgileri vermektedir. Örneğin; Gelir Vergisi Beyannamesinde İndirilecek Eğitim ve Sağlık Harcamaları (Ocak 2025), Vergiye Uyumlu Mükelleflere %5 Vergi İndirimi (Ocak 2025), Binek Otomobillerin Giderleri ve Amortismanlarının Vergi Matrahından İndirilmesi
7. Sonuç
Beyan esasına dayanan Gelir Vergisi Kanunu uygulamasında, 2024 yılında tam/dar mükellef gerçek kişiler tarafından elde edilen yedi gelir unsuru için istisna kapsamında olmayan ve beyan sınırının altında kalmayan kazanç ve iratlar için Mart/2025 ayında Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi verilmesi gerekmektedir.
Gelir Vergisi Kanununa göre elde edilen yedi gelir unsurundan sadece ticari, zirai ve serbest meslek kazançları için zarar dahi olsa yıllık beyanname verilecektir. Ancak, diğer gelir unsurları olan gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı, ücret ve diğer kazanç ve iratlar için istisna kapsamında olan ve beyanname verme sınırını geçmeyen kazanç ve iratlar için gelir sahiplerinin yıllık beyanname vermesine gerek bulunmamaktadır.
2024 yılında elde edilen ticari ve zirai kazançlar için verilmesi gereken yıllık gelir vergisi beyannamesi E-Beyanname Sisteminden verilecek; serbest meslek kazançlar için verilmesi gereken yıllık gelir vergisi beyannamesi Defter Beyan Sistemi üzerinden verilecek; kira, ücret, menkul sermaye iratları ve diğer kazanç ve iratları elde eden kişilerin ise Dijital Vergi Dairesi/Hazır Beyan Sistemi üzerinden vergi dairesine gitmeden yıllık beyannamelerini kolay ve hızlı bir şekilde vermeleri mümkün bulunmaktadır.
Beyana tabi geliri olan kişilerin detaylı bilgi için öncelikle Gelir İdaresinin çağrı merkezi olan Vergi İletişim Merkezini (189) araması ve hem mevzuat konusunda danışmanlık hizmeti alması hem de yıllık beyanname verirken kullandıkları e-hizmetler (Dijital Vergi Dairesi, Hazır Beyan Sistemi, Defter Beyan Sistemi vb.) hakkında bilgi almaları mümkün bulunmaktadır. Ayrıca, Başkanlığın internet sayfasında yer alan Rehber ve broşürler ile infografiklerden de yararlanılması mümkün bulunmaktadır.
“Vergi Geleceğimizdir, Vergisiz Kazanca İzin Vermeyelim”
*Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz, kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez. |
Yorumlar |
Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yapmak için tıklayın |
Yazarın diğer yazıları |